|
|
|
 |
|
|
Büyümeyi ve Geliþmeyi Etkileyen Faktörler
|
Kalýtým ve Ailesel Faktörler
Toplumun genelinde büyümeyi etkileyen en önemli etken kalýtýmdýr. Kalýtým ( ýrsiyet ),
öncelikle boyla iliþkilidir, ancak þiþmanlýk ve zayýflýk gibi fiziksel özellikler de etkilenir.
Büyüme geriliðinden kuþkulanýlan bir çocukta bu durumun kalýtýmla ilgili olabileceðine karar
vermede, anne babanýn ve varsa kardeþlerin özelliklerini deðerlendirmek büyük önem taþýr.
Kýsa boylu ailelerin çocuklarý kýsa, sarýþýn olanlarýn çocuklarý açýk renkli olmaya eðilimlidir.
Cinsiyet
Büyüme geliþme süreci kýz ve erkek çocuklarda farklýdýr. Doðumda kýzlarýn tartýsý daha
düþüktür. Doðum tartýlarý ayný olan erkek ve kýz çocuklar karþýlaþtýrýldýðýnda kýzlar daha ileri
bir geliþme düzeyi gösterirler. Ergenlik dönemine erken giren kýzlar hýzlý büyür, ancak çabuk
dururlar. Erkeklerde kas dokusu daha fazla geliþir, boy daha uzun olur.
Beslenme
Beslenme, büyüme ve geliþmeyi etkileyen en önemli çevresel faktördür.
Çocuðun iyi büyüyebilmesi için yeterli ve dengeli beslenmesi, bu besinleri sindirmeye yeterli
bir barsak etkinliði bulunmasý gerekir. Süt çocukluðu döneminde yetersiz beslenmeden
boydan çok tartýnýn öncelikle etkilendiði bilinmektedir.
Çoðu kez beslenme kökenli bir kansýzlýk geliþtiðinde, iþtah azalmasýna yol açarak problemin
artmasýna neden olur. Bu durumda kansýzlýðýn düzeltilmesi, asýl sorunun çözülmesi için
uygulanan tedavilerin baþarýsýný arttýrýr.
Sevgili ebeveynler, büyüme yetersizliði düþünülen bir çocukta alýnan günlük besinlerin
yeterli olup olmadýðý mutlaka bir hekim tarafýndan hesaplanmalý, eksiklik söz konusu ise
uygun beslenme þemalarýyla tartý alýmý, olmasý gereken sürece oturtulmalýdýr.
Hormonal Durum
Normal büyüme için bir çok hormona ihtiyaç vardýr. Saðlýklý çocuklarda hormonlar uygun
miktarlarda salgýlanýr. Hipofiz bezinin salgýladýðý "büyüme hormonu" boyca büyümeyi, tiroid
bezinin salgýladýðý "tiroid hormonu" geliþme ve olgunlaþmayý saðlar. Ergenlikte böbrek üstü
bezi, testis ve yumurtalýklardan salýnan hormonlar da büyümeyi etkiler.
Büyüme hormonu yetersizliði durumunda boy kýsa kalýrken, konjenital hipotiroidi dediðimiz
doðumsal tiroid bezi yetersizliðinde zeka da etkilenir.
Sevgili anne ve babalar, erken taný konulursa her iki hastalýðýnda tedavisi oldukça baþarýlýdýr.
Ayrýca, hormon bozukluklarýna baðlý büyüme geliþme bozukluklarý son derece nadirdir.
Ancak diðer nedenler tam teþekküllü bir merkezde yapýlacak tetkiklerle bertaraf edildikten
sonra düþünülebilir.
Gebeliðe Ýliþkin Faktörler
Bebeðinizin saðlýklý doðmasý yanýnda normal tartý ve boya sahip olabilmesi için gereken
koþullarýn kendine özgü karakteristikleri nedeniyle gebelik dönemi, yaþamýn diðer evrelerine
göre son derece önem arzetmektedir.
Gebeliðin ilk üç ayýnda annenin geçirdiði virus infeksiyonlarý çocuk için zararlýdýr. Anne
hamileyken kýzamýkçýk geçirdiði taktirde çocukta kalpte bozukluk, katarakt, saðýrlýk, küçük
kafa ve zeka geriliði ortaya çýkabilir.
Gebelik süresince ve özellikle ilk haftalarda annenin aldýðý ilaçlar dikkatle seçilmelidir. Bu
dönemde alýnan ilaçlar ve sigara içimi gibi etkenler bebeði etkiler, doðuþtan bozukluklara yol
açabilir.
Hamilelikte röntgen, radyum gibi ýþýnlar çocukta küçük kafa, bel bölgesinde yarýk ya da kese,
zeka geriliði ve uzuvlarda bozukluklara yol açabilir.
Hamilelikte hormon bozukluklarý bebeðe zarar verebilir. Örneðin þeker hastalýðý olan
annelerin çocuklarý iri doðarlar. Tosuncuk diyebileceðimiz bu çocuklarda kalp, akciðer ve
metabolizma bozukluklarý görülebilir.
Sevgili anneler, doðacak bebeðinizin saðlýðý için gebeliðiniz esnasýnda mutlaka bir kadýn
hastalýklarý ve doðum uzmanýnýn kontrolü altýnda olun, sigara, ve alkolden uzak durun,
rastgele ilaç kesinlikle kullanmayýn.
Kronik Hastalýklar
Saðlýklý olarak dünyaya gelen bir bebekte kalýtýmsal olarak gelen ya da sonradan edinilen
kimi hastalýklar müzminleþerek büyüme ve geliþme sürecini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu
hastalýklar arasýnda kronik karaciðer hastalýðý, kronik böbrek yetersizliði, romatizmal
hastalýklar sayýlabilir.
Büyüme geriliði, astým ve diðer allerjik hastalýklarda da ortaya çýkar. Bunlarýn tümünde
sebep kullanýlan ilaçlar deðildir. Hastalýðýn kendisi de gerilikte baþlýbaþýna önemli bir
faktördür. Aðýr akciðer infeksiyonlarý ve morarmayla seyreden kalp hastalýklarýnda da
büyüme olumsuz yönde etkilenir.
Çocuklarýn sonraki dönemlerde yaþýtlarýný ne ölçüde yakalayacaklarý, hastalýðýn seyri ve
süresi, baþlangýç yaþý, iyileþme sonrasý geride kalan büyüme süresi ve iyileþmenin tam olup
olmamasý gibi bir çok faktöre baðlýdýr.
SONUÇ
Sevgili anne ve babalar,
Çocuklarda normal büyüme ve geliþmenin izlenmesi, normalden sapmalarýn belirlenmesini,
böylece hastalýklarýn erken tanýsýný ve önlenmesini olanaklý kýlar. Saðlam çocuk takibinde tam
bir fiziksel muayene yanýnda boy, aðýrlýk ve baþ çevresi ölçümleri yapýlýr. Düzenli ve
birbirlerini izleyen ölçümler tek ölçümlerden çok daha yararlýdýr. Çünkü belirli bir çocukta
saptanan deðerler normal sýnýrlar içinde olsa bile, çocuðun kendine özgü büyüme grafiðinden
sapmalar belirlenebilir.
Bu nedenle, çocuðunuzun büyüme ve geliþmesini siz de izleyiniz. Elde ettiðiniz deðerleri,
bölüm sonunda verdiðim eðrilere iþleyip, normalden sapmalar mevcutsa doktorunuza
baþvurarak yardým isteyiniz. Böylece sorun kýsa sürede çözülecek, çocuðunuzun saðlýðýna
yeniden kavuþmasý sizi mutlu edecektir.
Sizlere ve çocuklarýnýza saðlýklý ve mutlu yarýnlar dilerim.
Saygýlarýmla..
Dr. Çaðatay Nuhoðlu
(http://www.nuhoglu.com sitesinden alýnmýþtýr.)
|
|
|
|
